Hội thảo công bố Bản đồ Chuỗi giá trị ngành Điện – Điện tử Việt Nam, do Bộ Công Thương (Cục Công nghiệp và Cục Xúc tiến Thương mại) phối hợp với KORTRA và Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam tổ chức, đã gửi đi một thông điệp rõ ràng: Việt Nam đang chuyển từ tư duy xúc tiến đầu tư theo chiều rộng sang tư duy phát triển công nghiệp theo chiều sâu, lấy chuỗi giá trị và dữ liệu làm nền tảng.

Ngành xuất khẩu mũi nhọn và bài toán giá trị gia tăng
Ngành điện – điện tử hiện là ngành xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, với kim ngạch đạt khoảng 126,5 tỷ USD trong 11 tháng đầu năm 2025, chiếm gần 1/3 tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước. Trong hơn một thập kỷ qua, Việt Nam đã vươn lên trở thành trung tâm sản xuất quan trọng trong chuỗi cung ứng điện tử toàn cầu, đặc biệt trong các lĩnh vực thiết bị điện tử tiêu dùng, linh kiện, lắp ráp và sản xuất cho các tập đoàn đa quốc gia.

Tuy nhiên, đằng sau những con số ấn tượng đó là một thực tế cần nhìn nhận thẳng thắn: tỷ lệ nội địa hóa còn thấp, doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu tham gia ở các khâu có giá trị gia tăng thấp, như gia công, lắp ráp, hoặc cung ứng linh kiện cấp 2, cấp 3. Năng lực nghiên cứu – phát triển (R&D), thiết kế, vật liệu và công nghệ lõi trong nước còn hạn chế; kết nối giữa doanh nghiệp Việt Nam và doanh nghiệp FDI thiếu chiều sâu và tính hệ thống.

Một trong những nguyên nhân căn bản của thực trạng này chính là thiếu dữ liệu đầy đủ, cập nhật và có cấu trúc về chuỗi giá trị ngành, khiến cả cơ quan quản lý, nhà đầu tư lẫn doanh nghiệp trong nước gặp khó khăn trong việc xác định “Việt Nam đang ở đâu” và “cần đầu tư vào khâu nào”.

Bản đồ chuỗi giá trị – công cụ chiến lược cho xúc tiến đầu tư thế hệ mới

Ông Bùi Quang Hưng, Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến Thương mại, Bộ Công thương, phát biểu khai mạc Hội thảo.

Trong phát biểu khai mạc, ông Bùi Quang Hưng, Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến Thương mại, Bộ Công thương, nhấn mạnh chuỗi giá trị và dữ liệu chuỗi giá trị là “mắt xích” then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh ngành công nghiệp điện – điện tử Việt Nam. Ông cho rằng bên cạnh kết quả xuất khẩu lớn trong nhiều năm gần đây, ngành vẫn đối mặt với thách thức lớn về năng lực nội địa hóa, yếu tố thiết kế – đổi mới và tích hợp sâu vào chuỗi toàn cầu. Theo ông Hưng, việc xây dựng Bản đồ Chuỗi giá trị là nền tảng dữ liệu mới giúp minh định các mắt xích thiếu hụt, từ đó hỗ trợ doanh nghiệp trong nước chủ động gia nhập các bước gia tăng giá trị cao hơn trong chuỗi sản xuất toàn cầu.

Việc công bố Bản đồ Chuỗi giá trị ngành Điện – Điện tử đánh dấu sự thay đổi căn bản trong cách tiếp cận phát triển công nghiệp. Thay vì chỉ giới thiệu môi trường đầu tư, ưu đãi hay hạ tầng, xúc tiến đầu tư nay được đặt trên nền tảng chuỗi giá trị cụ thể: thiếu khâu nào, cần công nghệ gì, năng lực trong nước ra sao, cơ hội nâng cấp nằm ở đâu.

Bản đồ chuỗi giá trị cho phép:

-        Doanh nghiệp FDI nhanh chóng xác định các nhà cung ứng tiềm năng tại Việt Nam theo từng khâu cụ thể;

-        Doanh nghiệp Việt Nam nhận diện rõ vị trí của mình trong chuỗi giá trị, từ đó xây dựng lộ trình nâng cấp năng lực;

-        Cơ quan quản lý thu hút đầu tư có chọn lọc, tập trung vào những mắt xích còn thiếu, tạo hiệu ứng lan tỏa dài hạn.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, nhiều quốc gia trong khu vực như Indonesia, Thái Lan đã đầu tư mạnh vào xây dựng và vận hành bản đồ chuỗi giá trị như một công cụ cạnh tranh mới trong thu hút đầu tư chất lượng cao. Việc Việt Nam đi theo hướng này là bước đi tất yếu và đúng thời điểm.

Ông Cho Sang Jae, Giám đốc Văn phòng KOTRA Hà Nội, chia sẻ tại Hội thảo.

Ông Cho Sang Jae, Giám đốc Văn phòng KOTRA Hà Nội, chia sẻ góc nhìn từ kinh nghiệm xúc tiến đầu tư quốc tế, đánh giá cao sáng kiến của Việt Nam trong việc sử dụng dữ liệu chuỗi giá trị như một công cụ hướng tới thu hút đầu tư chất lượng cao và đối tác chiến lược nước ngoài. Ông nhấn mạnh rằng các nhà đầu tư FDI khi tiếp cận thị trường Việt Nam ngày càng đòi hỏi thông tin minh bạch, cập nhật và có cấu trúc về năng lực các doanh nghiệp bản địa để quyết định lựa chọn đối tác cung cấp phù hợp. Theo đại diện KOTRA, Bản đồ Chuỗi giá trị sẽ giúp rút ngắn thời gian đánh giá và tối ưu hóa quyết định đầu tư, đồng thời góp phần củng cố niềm tin đối với môi trường đầu tư Việt Nam.

Vai trò kiến tạo của Nhà nước và đổi mới xúc tiến đầu tư
Trong phần công bố chính thức Bản đồ Chuỗi giá trị, ông Bok Dug Gyou, Trưởng ban Korea Desk, VIETRADE, khẳng định đây là sản phẩm dữ liệu bước đầu nhưng có giá trị thực tiễn cao, được xây dựng dựa trên phương pháp tiếp cận phân tích chuỗi sản xuất – cung ứng toàn diện. Ông cho biết Bản đồ phản ánh quy trình sản xuất, các mối liên hệ giữa các khâu, sản phẩm và doanh nghiệp trong ngành điện – điện tử, giúp các bên “nhìn thấy” vị trí của mình trên bản đồ chung. “Không chỉ đơn thuần là bản đồ số, đây là công cụ để kết nối doanh nghiệp trong nước với đối tác FDI, gia tăng nội lực của chuỗi cung ứng Việt Nam”, ông nhấn mạnh.

Toàn cảnh hội thảo.

Nhờ đó, việc xúc tiến đầu tư không còn dàn trải, mà hướng tới:

-        Nhà đầu tư chiến lược;

-        Chuỗi giá trị cụ thể;

-        Tiêu chuẩn quốc tế mới như EPR, CBAM;

-        Liên kết chặt chẽ giữa trung ương và địa phương, giữa các vùng kinh tế.

Đặc biệt, việc định vị từng địa phương theo lợi thế và vị trí trong chuỗi giá trị sẽ giúp khai thác hiệu quả hơn tiềm năng của 6 vùng kinh tế, tránh cạnh tranh không cần thiết và trùng lặp trong thu hút đầu tư.

VEIA và vai trò cầu nối dữ liệu – doanh nghiệp – chuỗi cung ứng
Với tư cách là tổ chức đại diện cho cộng đồng doanh nghiệp điện tử Việt Nam, Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam (VEIA) được xác định là một chủ thể trung tâm trong việc vận hành và khai thác Bản đồ Chuỗi giá trị.

Bà Đỗ Thị Thúy Hương, Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam (VEIA) bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ đối với mô hình dữ liệu chuỗi giá trị

Phát biểu đại diện cộng đồng doanh nghiệp, bà Đỗ Thị Thúy Hương, Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam (VEIA) bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ đối với mô hình dữ liệu chuỗi giá trị như một “hệ thống định vị” cho doanh nghiệp Việt Nam. Bà Hương nhấn mạnh rằng, các doanh nghiệp trong nước đã nhiều năm tham gia vào chuỗi cung ứng điện tử toàn cầu, nhưng thường bị giới hạn ở các khâu gia công và lắp ráp, do thiếu thông tin về nhu cầu và tiêu chuẩn của đối tác FDI. Bản đồ Chuỗi giá trị sẽ giúp doanh nghiệp nhận diện rõ hơn vị trí hiện tại, các điểm mạnh – điểm yếu để đầu tư nâng cấp năng lực, từ đó mở rộng hợp tác sâu hơn với đối tác nước ngoài. Bà cũng công bố các hành động trọng tâm của VEIA từ nay đến 2027, nhằm hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng bản đồ số trong chiến lược phát triển dài hạn.

Thực tế cho thấy, tỷ lệ nội địa hóa thấp không chỉ do năng lực doanh nghiệp, mà còn do thiếu cơ chế kết nối minh bạch, hiệu quả giữa doanh nghiệp Việt Nam và doanh nghiệp FDI. Bản đồ chuỗi giá trị, nếu được số hóa và tích hợp trên nền tảng trực tuyến, sẽ trở thành “hạ tầng mềm” quan trọng để khơi thông kết nối này.

Theo định hướng giai đoạn 2026–2027, VEIA sẽ triển khai các hành động trọng tâm nhằm nâng cấp chuỗi giá trị, phối hợp với Bộ Công Thương tích hợp dữ liệu và công bố trên nền tảng số, tiến tới mục tiêu đến năm 2030 ít nhất 50% linh kiện điện – điện tử được sản xuất bởi doanh nghiệp Việt Nam.

Từ công cụ kỹ thuật đến động lực phát triển dài hạn
Trong phần trình bày về ứng dụng Bản đồ Chuỗi giá trị trong xúc tiến đầu tư, ông Nguyễn Bá Hải, Phó Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ Xúc tiến Thương mại và Đầu tư, diễn giải cách chuyển đổi phương thức xúc tiến từ truyền thống sang dữ liệu định hướng chuỗi giá trị. Ông lấy ví dụ cụ thể về việc một nhà máy nước ngoài đang tìm kiếm nhà cung cấp linh kiện loại A hay dịch vụ thiết kế phần mềm sản phẩm, khi tra cứu trên bản đồ sẽ thấy ngay nguồn lực trong nước có năng lực phù hợp. Ông nhấn mạnh rằng điều này giúp giảm rủi ro cho nhà đầu tư, tăng cơ hội doanh nghiệp Việt Nam được lựa chọn tại các khâu có giá trị gia tăng cao.

Ông Nguyễn Bá Hải, Phó Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ Xúc tiến Thương mại và Đầu tư, tham luận tại Hội thảo.

Quan trọng hơn cả, Bản đồ Chuỗi giá trị không chỉ là một sản phẩm kỹ thuật hay báo cáo nghiên cứu. Đó là công cụ tư duy mới, buộc các bên liên quan phải nhìn ngành điện – điện tử như một hệ sinh thái động, có cấu trúc, có lộ trình và có mục tiêu nâng cấp rõ ràng.

Khi dữ liệu chuỗi giá trị được cập nhật thường xuyên, được chia sẻ minh bạch và được sử dụng trong hoạch định chính sách, Việt Nam có cơ hội chuyển từ vai trò “công xưởng lắp ráp” sang trung tâm sản xuất có giá trị gia tăng cao hơn trong khu vực.

Ông Phạm Văn Quân, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp, Bộ Công thương, giải đáp thắc mắc của cử toạ.

Kết luận
Việc công bố Bản đồ Chuỗi giá trị ngành Điện – Điện tử Việt Nam là một bước đi quan trọng, thể hiện quyết tâm đổi mới tư duy phát triển công nghiệp, lấy dữ liệu và chuỗi giá trị làm trụ cột. Tuy nhiên, để công cụ này thực sự phát huy hiệu quả, cần sự vào cuộc đồng bộ của Bộ, ngành, địa phương, hiệp hội và cộng đồng doanh nghiệp.

Trong kỷ nguyên cạnh tranh công nghệ và chuỗi cung ứng, ai nắm được dữ liệu chuỗi giá trị, người đó nắm lợi thế phát triển. Với bản đồ trong tay và quyết tâm hành động, ngành điện – điện tử Việt Nam đang đứng trước cơ hội lịch sử để bứt phá lên nấc thang giá trị cao hơn, bền vững hơn.